คิดต่างโดย ไม่แตกแยก ด้วย Six Thinking Hats

เคยหรือไม่ที่ห้องประชุมเต็มไปด้วยเสียงขัดแย้งกัน บางคนมองโลกในแง่ดีเกินไป ในขณะที่บางคนมองเห็นแต่ปัญหา บางคนเร่งแต่จะตัดสินใจ แต่บางคนอยากคิดรอบคอบ สุดท้ายทุกอย่างจบลงที่ความสับสน หรือแย่ไปกว่านั้นคือ ไม่ตัดสินใจเลย แต่ถ้ามี "เครื่องมือ" ที่ช่วยจัดระเบียบความคิดของทุกคนให้พูดคุยกันด้วย "ภาษาเดียวกัน" มุมมองที่แตกต่างจะกลายเป็นพลัง ไม่ใช่อุปสรรค

.

Six Thinking Hats ถูกคิดค้นโดย Dr. Edward de Bono ผู้เชี่ยวชาญด้านความคิดสร้างสรรค์และกระบวนการคิดเชิงระบบจากประเทศมอลตา ซึ่งเสนอแนวคิดนี้ครั้งแรกในปี 1985 ผ่านหนังสือชื่อเดียวกันว่า "Six Thinking Hats" ซึ่งกลายเป็นหนึ่งในแนวคิดการตัดสินใจที่ได้รับความนิยมทั่วโลก ทั้งในองค์กรธุรกิจ โรงเรียน และการประชุมระดับผู้นำ

.

แนวคิดพื้นฐานของ Six Thinking Hats คือ "การแยกกระบวนการคิดออกเป็น 6 มุมมอง" แล้วให้ผู้มีส่วนร่วมสวม "หมวกความคิด" แบบเดียวกันในช่วงเวลาหนึ่ง เพื่อให้การอภิปรายมีโครงสร้าง ไม่ตีกันระหว่างอารมณ์ เหตุผล หรือข้อสงสัย

.

[หลักการและวิธีการใช้]

.

Six Thinking Hats ประกอบด้วย “หมวกความคิด” 6 สี โดยแต่ละสีแทน "มุมมอง' หรือ "บทบาท" ของการคิด ดังนี้

(1) White Hat (หมวกขาว): ข้อมูล & ข้อเท็จจริง

- เน้นการมองหาข้อมูลที่เป็นกลาง เช่น สถิติ, ข้อมูลวิจัย, สิ่งที่เรารู้ และสิ่งที่ยังไม่รู้

.

(2) Red Hat (หมวกแดง): ความรู้สึก & สัญชาตญาณ

- ให้พื้นที่กับอารมณ์ ความรู้สึก ความชอบ หรือไม่ชอบ โดยไม่ต้องอธิบายเหตุผล

.

(3) Black Hat (หมวกดำ): ความระมัดระวัง & ข้อควรระวัง

- คิดในเชิงวิพากษ์ วิเคราะห์จุดอ่อน ความเสี่ยง หรือผลลบของสิ่งที่จะทำ

.

(4) Yellow Hat (หมวกเหลือง): ความหวัง & โอกาส

- มองโลกในแง่ดี มองหาประโยชน์ ความคุ้มค่า หรือโอกาสที่จะสำเร็จ

.

(5) Green Hat (หมวกเขียว): ความคิดสร้างสรรค์ & ทางเลือกใหม่

- ปิดพื้นที่ให้ไอเดียใหม่ ความเป็นไปได้อื่นๆ การคิดนอกกรอบ

.

(6) Blue Hat (หมวกน้ำเงิน): การจัดการ & การควบคุมกระบวนการคิด

- ทำหน้าที่ “ผู้นำการคิด” ควบคุมทิศทางการสนทนา วางโครงสร้าง และสรุปผล

.

ผู้ใช้สามารถกำหนดลำดับการสวมหมวก เช่น เริ่มจากหมวกขาว (ข้อมูล), ดำ (ความเสี่ยง), เหลือง (โอกาส), เขียว (ทางเลือกใหม่), แดง (ความรู้สึก), และปิดท้ายด้วยหมวกน้ำเงิน (สรุปและตัดสินใจ) หรือจะให้ทุกคนสวมหมวกเดียวกันในช่วงเวลาหนึ่ง เพื่อคิดจากมุมเดียวกัน ก่อนเปลี่ยนไปมุมถัดไป

.

[กรณีศึกษาและแนวทางการประยุกต์ใช้]

.

ตัวอย่างกรณีศึกษา: องค์กรที่ต้องตัดสินใจเปิดตัวผลิตภัณฑ์ใหม่

White Hat: ทีมการตลาดนำเสนอข้อมูลยอดขายคู่แข่งและเทรนด์ผู้บริโภค

Black Hat: ฝ่ายบัญชีเตือนถึงต้นทุนที่อาจสูงเกินไปและความเสี่ยงจากคู่แข่งรายใหญ่

Yellow Hat: ฝ่ายบริหารเชื่อว่าผลิตภัณฑ์ใหม่นี้สามารถเจาะกลุ่มลูกค้ารุ่นใหม่ได้

Green Hat: ทีม R&D เสนอแนวคิดใหม่ ๆ ที่อาจสร้างความแตกต่าง

Red Hat: ผู้นำบางคนรู้สึกตื่นเต้น แต่บางคนรู้สึกไม่มั่นใจ

Blue Hat: หัวหน้าทีมสรุปว่า จะทดสอบตลาดก่อนเปิดตัวทั่วประเทศ

.

[ข้อดี-ข้อเสีย]

.

[ข้อดี]

- ช่วยจัดระเบียบความคิดในทีมได้อย่างชัดเจน

- ลดความขัดแย้งจากความคิดเห็นที่หลากหลาย

- เปิดโอกาสให้ทุกคนได้แสดงมุมมอง โดยไม่รู้สึกถูกตัดสิน

- ส่งเสริมการคิดเชิงสร้างสรรค์และเชิงวิพากษ์ในเวลาเดียวกัน

[ข้อเสีย]

- อาจดูเทคนิคเยอะเกินไปสำหรับการใช้งานแบบไม่เป็นทางการ

- ต้องมีผู้นำ (Blue Hat) ที่มีทักษะในการควบคุมการสนทนา

- อาจใช้เวลานานกว่าการตัดสินใจแบบปกติ หากทีมไม่คุ้นเคย

.

[ข้อแนะนำและข้อควรระวัง]

- เริ่มจากการฝึกใช้ในทีมเล็ก ๆ หรือกิจกรรมง่าย ๆ ก่อน

- ไม่จำเป็นต้องใช้ครบทั้ง 6 หมวกเสมอ สามารถเลือกใช้ตามบริบท

- ฝึกให้ทีมเคยชินกับการ "คิดเป็นระบบ" มากกว่าการถกเถียงแบบอัตโนมัติ

- อย่าลืมวัตถุประสงค์หลักของการใช้หมวก คือ การเปิดมุมมอง ไม่ใช่การบังคับให้คนคิดเหมือนกัน

- ระวังไม่ให้หมวก "กลายเป็นกฎตายตัว" ที่จำกัดความคิดมากเกินไป

.

Six Thinking Hats ไม่ได้เปลี่ยน "เนื้อหาความคิด" แต่เปลี่ยน "วิธีการคิดร่วมกัน" ในยุคที่การตัดสินใจต้องใช้ความรวดเร็วและรอบคอบพร้อมกัน เครื่องมือนี้จึงเป็นเหมือน "กรอบคิด" ที่ช่วยให้ทีมเห็นภาพใหญ่ มองลึก และสื่อสารกันอย่างมีประสิทธิภาพ ไม่ว่าคุณจะเป็นผู้นำ อาจารย์ หรือสมาชิกในทีม Six Thinking Hats จะช่วยให้คุณตัดสินใจได้ดีขึ้น โดยไม่ต้องเสียเพื่อนร่วมงาน หรือเสียเวลาเถียงกันแบบไม่จบสิ้น

.

.

เรียบเรียงโดย: THE INSIDER

ขอบคุณที่มาเนื้อหาจาก..THE INSIDER - ดิ อินไซเดอร์