เกษตรกรไทย: รากฐานเศรษฐกิจที่เปราะบาง

เกษตรกรไทย: รากฐานเศรษฐกิจที่เปราะบาง

ไทยคือหนึ่งในประเทศที่มีแรงงานภาคเกษตรมากที่สุดในเอเชีย แต่ paradox คือ “ยิ่งทำ ยิ่งจน”

ภาคเกษตรสร้างรายได้ให้ผู้คนกว่า 12 ล้านคน หรือราว 30% ของแรงงานทั้งหมด ใช้พื้นที่กว่า 141 ล้านไร่ หรือเกือบครึ่งของประเทศ แต่กลับมีสัดส่วนรายได้ใน GDP ไม่ถึง 10% นี่คือภาพสะท้อนของรากฐานเศรษฐกิจที่ไม่มั่นคง

เมื่อทำงานหนักขึ้น แต่ไม่มั่งคั่งขึ้น

ในช่วงสิบปีที่ผ่านมา รายได้เฉลี่ยของครัวเรือนเกษตรเพิ่มเพียง 1.7% ต่อปี ขณะที่ค่าใช้จ่ายโต 2.4% ต่อปี และหนี้พุ่งสูงถึง 6.4% ต่อปี

ทุกวันนี้ ครัวเรือนเกษตรมีหนี้เฉลี่ยกว่า 3.1 แสนบาท สูงกว่าค่าเฉลี่ยทั้งประเทศเกือบเท่าตัว

กว่า 63% ของครัวเรือนเกษตรเป็นหนี้ และในภาคอีสานตัวเลขพุ่งถึง 74%

รายได้ส่วนหนึ่งยังพึ่ง “เงินช่วยเหลือจากรัฐ” คิดเป็นกว่า 7–10% ของรายได้ทั้งหมด

กับดักโครงสร้างที่ขังเกษตรกรไว้ในความเปราะบาง

มากกว่า 75% ของหัวหน้าครัวเรือนเกษตรจบแค่ประถมหรือต่ำกว่า

ตลาดพึ่งพาพ่อค้าคนกลาง ราคาขึ้นกับดินฟ้าอากาศ ที่ดินกระจุกตัวในมือคนส่วนน้อย

เมื่อระบบไม่เอื้อต่อการเข้าถึงเทคโนโลยีและทุน การทำงานหนักจึงกลายเป็นเพียงการ “อยู่รอด” มากกว่าการ “เติบโต”

แล้วทำไมเกษตรกรต่างประเทศจึงร่ำรวยได้?

ในเนเธอร์แลนด์ เดนมาร์ก หรือฝรั่งเศส เกษตรกรคือ “ผู้ประกอบการรายย่อย” ที่ใช้เทคโนโลยีและระบบสนับสนุนจากรัฐอย่างเต็มที่

เนเธอร์แลนด์ ใช้ Smart Greenhouse ควบคุมอุณหภูมิและแสงด้วย AI

เดนมาร์ก มีระบบเรียนรู้ต่อเนื่องผ่านโครงการอย่าง SEGES Innovation และ FarmDemo

ฝรั่งเศส ควบคุมการซื้อขายที่ดินด้วย SAFER ป้องกันการผูกขาด

เยอรมนี เกษตรกรเป็นผู้ประกอบการมากกว่าผู้ผลิต โดยรวมตัวเป็นสหกรณ์ ขายตรงให้ซูเปอร์มาร์เก็ต

สหรัฐฯ มีระบบ Contract Farming และมาตรฐาน USDA, Organic, GAP เพื่อส่งออกได้ทั่วโลก

ความมั่งคั่งเริ่มต้นที่ระบบ ไม่ใช่แรงงานคนเดียว

หากเรายังมองเกษตรกรเป็นเพียงผู้ผลิตรายย่อยที่ต้องรอความช่วยเหลือ ภาคเกษตรจะไม่มีวันยืนได้ด้วยตัวเอง

การปฏิรูปเกษตรต้องเริ่มจากการปฏิรูประบบการศึกษา การเข้าถึงที่ดิน การตลาด และเทคโนโลยี

เพราะสุดท้ายแล้ว

การเรียนรู้จากต่างประเทศไม่ใช่แค่เรื่องเทคโนโลยี แต่คือเรื่อง “ระบบคิด” และ “โครงสร้างที่เอื้ออำนวย”

*เกษตรกรจะมั่งคั่งได้ ไม่ใช่เพราะทำงานหนักกว่าใคร – แต่เพราะมีระบบที่ดีให้พวกเขาเติบโตได้อย่างยั่งยืน*

.

เรื่องและภาพ: กุสุมา ธะนะวงศ์ Economist, Bnomics

════════════════

ที่มา..  Bnomics by Bangkok Bank