เมื่ออัตราดอกเบี้ย…ควรถูกกำหนดโดยนักเศรษฐศาสตร์

เมื่ออัตราดอกเบี้ย…ควรถูกกำหนดโดยนักเศรษฐศาสตร์

ในโลกที่ “การเมือง” สามารถแทรกแซงเศรษฐกิจได้ทุกเมื่อ “ความเป็นอิสระของธนาคารกลาง” หรือ Central Bank Independence (CBI) จึงไม่ใช่แค่คำสวยหรูในตำรา แต่มันคือ เสาหลักของความเชื่อมั่น — ทั้งต่อตลาดทุน อัตราเงินเฟ้อ และเสถียรภาพของนโยบายการเงิน

แต่...เราจะรู้ได้ยังไงว่า “ธนาคารกลางมีอิสระจริง?”

จากดัชนีเก่า…สู่มาตรวัดใหม่โดย IMF

ที่ผ่านมา ดัชนีวัดความเป็นอิสระของธนาคารกลางมักพึ่งพาตัวบทกฎหมาย แต่วันนี้ IMF ชี้ว่า ถึงเวลาอัปเดต!

งานวิจัยล่าสุดโดย Tobias Adrian และคณะ (2024) เสนอ CBI Index ใหม่ ที่พัฒนาใน 3 มิติ:

กระชับแต่ชัดเจน

จากเดิม 40 ตัวชี้วัด เหลือเพียง 10 ตัวหลัก เช่น

• ผู้ว่าฯ ต้องไม่ขึ้นตรงกับฝ่ายบริหาร

• ห้ามปล่อยกู้รัฐบาล (ทั้งระยะสั้นและยาว)

• ธนาคารกลางต้องมีงบประมาณของตนเอง

• มีอิสระในการกำหนดนโยบายการเงิน

ไม่ให้คะแนนแบบส่ง ๆ

ถ้ากฎหมายระบุว่า “ผู้ว่าฯ ดำรงตำแหน่ง 8 ปี” แต่ให้นายกฯ ปลดได้ตลอดเวลา = คะแนนเป็นศูนย์ทันที

ฟังเสียงจากภาคสนาม

ไม่ใช่แค่นักวิชาการให้คะแนน แต่สำรวจจากผู้ว่าฯ และหัวหน้าฝ่ายกฎหมายของธนาคารกลาง 87 ประเทศทั่วโลก

ผลการประเมิน: อิสระจริงยังเป็นของหายาก

เพียง 25% ของประเทศเท่านั้น ที่มีผู้ว่าฯ ธนาคารกลางที่ “อิสระจริง”

แค่ 17% ที่มีคณะกรรมการนโยบายการเงิน (MPC) ที่อิสระ

กว่า 50% ขาดอิสระใน 6 จาก 10 ตัวชี้วัดหลัก

สิ่งที่ธนาคารกลางส่วนใหญ่ให้ความสำคัญที่สุดคือ

• การกำหนดนโยบายการเงินได้เอง

• อิสระด้านงบประมาณ

เพราะการแทรกแซงจากฝ่ายการเมืองที่ไม่เข้าใจธรรมชาติของนโยบายการเงิน อาจสร้างผลเสียมากกว่าประโยชน์

คำถามสำคัญของประเทศ: เราเชื่อมั่นในระบบ หรือเชื่อใจตัวบุคคล?

แม้งานวิจัยของ IMF ยังไม่เปิดเผยคะแนนรายประเทศ แต่สิ่งที่สะท้อนจากดัชนีชุดใหม่นี้ คือความจริงอันไม่สบายใจ

“ความเชื่อมั่น” ที่เรามีต่อธนาคารกลางวันนี้…ตั้งอยู่บนโครงสร้างที่มั่นคงพอหรือยัง?

หากเรายังฝากความหวังไว้กับ “ตัวบุคคล” มากกว่าการสร้างระบบที่ดี ความอิสระที่แท้จริงจะไม่มีวันเกิดขึ้น

บทสรุป: อิสระไม่ใช่สิทธิพิเศษ…แต่เป็นความจำเป็น

ในวันที่ “เงินเฟ้อ” กลับมาเป็นภัยอีกครั้ง “ความเป็นอิสระของธนาคารกลาง” คือ หลักประกันสุดท้าย ของความมั่นคงทางเศรษฐกิจ

ถ้านโยบายการเงินถูกแทรกแซง…เราอาจไม่เหลือเครื่องมือใด ๆ ให้ใช้แก้ปัญหาอีกต่อไป

คำถามสำคัญคือ:

ใครควรเป็นผู้ตัดสินอัตราดอกเบี้ยของเรา?

นักเศรษฐศาสตร์ผู้เข้าใจโมเดลเศรษฐกิจ...หรือผู้อาศัยประโยชน์ทางการเมือง?

.

เรื่องและภาพ: ธนโชติ นนทกะตระกูล Economist, Bnomics

════════════════

เนื้อหาที่มาจาก..  Bnomics by Bangkok Bank