คนจนเมือง: อยู่ใกล้โอกาส...แต่ไกลความมั่นคง

คนจนเมือง: อยู่ใกล้โอกาส...แต่ไกลความมั่นคง

ในเมืองใหญ่ โอกาสทางเศรษฐกิจมักกระจุกตัวอยู่มากที่สุด

งานหลากหลาย รายได้ดีกว่า และมีทางเลือกมากมายให้ขยับขยายชีวิต

แต่สำหรับ “คนจนเมือง” ความใกล้ชิดกับโอกาสเหล่านั้น

กลับไม่ได้แปลว่า “มีสิทธิ์ใช้ประโยชน์” จากมันจริง ๆ

คำว่า “มั่นคง” สำหรับแต่ละคนอาจมีความหมายต่างกัน

บางคนบอกว่า แค่มีรายได้ประจำก็มากพอ

บางคนเชื่อว่าต้องมีบ้านเป็นของตัวเอง

บางคนตั้งเป้าไว้ว่า ถ้าเก็บเงินได้สักล้าน...ชีวิตถึงจะมั่นคงเสียที

แต่ในชีวิตจริงของคนทำงานในเมืองจำนวนไม่น้อย

แม้จะมี “งานมั่นคง” — กลับไม่มี “บ้านที่มั่นคง”

ไม่มีแม้แต่ “สิทธิ” บนพื้นที่ที่ตัวเองใช้ชีวิต

อยู่ใกล้โอกาส...แต่กลับไม่เคยเป็นเจ้าของอะไรในเมืองนั้นเลย

ลองมองภาพรวมทั้งประเทศ

คนที่มีรายได้ต่ำกว่า 20,000 บาทต่อเดือน

คิดเป็นกว่า 52% ของประชากรไทยทั้งหมด

กลุ่มนี้คือแรงงานหลักของประเทศ

แต่กลับเป็นกลุ่มที่เปราะบางที่สุดในเรื่องที่อยู่อาศัยและความมั่นคงในชีวิต

มากกว่า 9 ล้านครัวเรือน หรือราว 40% ของครัวเรือนทั้งประเทศ

ยังสามารถมีบ้านเป็นของตัวเองได้

แต่กว่า 2.7 ล้านครัวเรือน หรือประมาณ 12%

ยังไม่มีบ้านเป็นของตัวเอง และส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในบ้านเช่า พื้นที่ชั่วคราว หรือในที่ดินที่ไม่มีกรรมสิทธิ์

เมื่อเจาะลึกลงไปที่กรุงเทพฯ

ภาพความเป็นจริงกลับยิ่งน่ากังวล

แม้คนรายได้น้อยในกรุงเทพฯ จะมีสัดส่วนเพียง 31% ของประชากรเมืองหลวง

น้อยกว่าค่าเฉลี่ยของประเทศ

แต่กลับเผชิญปัญหาความเปราะบางด้านที่อยู่อาศัยอย่างรุนแรง

มีเพียง 2 แสนครัวเรือน หรือแค่ 6.8% เท่านั้น ที่มีบ้านเป็นของตัวเอง

ขณะที่มากกว่า 7 แสนครัวเรือน หรือ 24% ยังไม่มีบ้านเป็นของตัวเองเลย

ในเมืองที่ราคาที่ดินพุ่งสูงต่อเนื่อง

“ที่อยู่อาศัย” กลายเป็นของฟุ่มเฟือยสำหรับคนจนเมือง

แม้จะอยู่ท่ามกลางศูนย์กลางเศรษฐกิจ แต่กลับต้องอาศัยอยู่ในพื้นที่ชั่วคราว ไร้หลักประกัน และไม่มีสิทธิเลือกอนาคตของตัวเอง

ตัวเลขที่น่าคิด

คนรายได้น้อยในกรุงเทพฯ มีสัดส่วนน้อยกว่าทั้งประเทศเพียง 0.6 เท่า

แต่กลับมีโอกาสเป็นเจ้าของบ้านน้อยกว่าถึง 5 เท่า

ในทางกลับกัน คนที่ไม่มีบ้านของตัวเองในกรุงเทพฯ

มีสัดส่วนสูงกว่าทั้งประเทศถึง 2 เท่า

ตัวเลขเหล่านี้ไม่ได้สะท้อนแค่ความเหลื่อมล้ำ

แต่คือหลักฐานของ “โครงสร้างเมือง” ที่ไม่เปิดโอกาสให้คนจนสามารถตั้งหลักได้

แม้จะอยู่ในเมืองแห่งโอกาส แต่กลับต้องใช้ชีวิตแบบไม่มีหลักประกันใด ๆ

เมืองใหญ่จึงไม่ได้เปราะบางแค่ในมิติของเศรษฐกิจมหภาค

แต่กำลังมี “ความเปราะบาง” ที่ซ่อนอยู่ และคนจนเมือง...กำลังเป็นผู้แบกรับอยู่ทุกวัน

แล้ว “คนทำงานในเมือง” คือใคร?

ก็ไม่ใช่ใครที่ไหน...

พวกเขาคือคนที่ขับเคลื่อนเมืองนี้ในทุกวัน

แต่กลับไม่เคย “เป็นเจ้าของ” อะไรเลยในเมืองที่ตนเองดูแล

นี่แหละคือ “คนจนเมือง”

= มีงานทำ แต่ไม่มีทรัพย์สิน

= อยู่ใกล้เมือง แต่ห่างไกลความเป็นเจ้าของ

การอยู่อาศัยในเมือง สำหรับพวกเขา คือการอยู่แบบ “ไม่มั่นคง”

เมืองอาจจะไม่ไล่ใครออกอย่างเป็นทางการ

แต่ในทางปฏิบัติ…มันกำลังผลักพวกเขาออกไปทีละน้อยในทุกวัน

สรุป

แม้ “เมือง” จะเป็นศูนย์รวมของโอกาส

แต่มันก็เต็มไปด้วย “ความเปราะบาง” ที่แทรกอยู่ในทุกซอกมุมของชีวิตคนทำงาน

เมืองให้รายได้...แต่ไม่ให้ความเป็นเจ้าของ

เมืองให้โอกาส...แต่ไม่เคยให้หลักประกันของชีวิตที่มั่นคง

หากวันนี้เราจะพูดถึงคำว่า “ความมั่นคง”

มันไม่ควรหมายถึงแค่ตัวเลขในบัญชี หรือรายได้ต่อเดือน

เพราะสำหรับคนจำนวนมาก

ความมั่นคงที่แท้จริง ต้องรวมถึง “สิทธิในการอยู่อาศัยที่มั่นคง”

ไม่ต้องใช้ชีวิตแบบ ยืมพื้นที่คนอื่นอยู่ ไปตลอด

ความมั่นคง...ควรเริ่มต้นจากการมี “บ้านให้กลับ” อย่างแท้จริง

.

เรื่องและภาพ: ธนโชติ นนทกะตระกูล Economist, Bnomics

════════════════

ที่มาเนื้อหาข้อมูลจาก..  Bnomics by Bangkok Bank