การพูดเพ้อเจ้อหมายถึงการพูดลักษณะใด
เพ้อ คือ พูดโดยปราศจากหลักฐาน
การเพ้อ คือ การพูดโดยไม่มีข้อมูลอ้างอิงที่ชัดเจนเป็นการยกเมฆมาลอยๆ
เพ้อฝัน คือ การพูดที่จินตนาการเอาเอง
เพ้อเจ้อ คือ มุ่งคิดหรือพูดพล่ามซ้ำๆเดิมๆโดยพร่ำไปเรื่อย
พูดเพ้อเจ้อ คือ อาการพูดพล่ามมากจนน่ารำคาญคือการพูดที่ไม่มีบทสรุปพูดวกไปวนมาพูดวกวนเวียนวนอยู่แต่เรื่องเดิมๆเป็นการพูดที่หาข้อสรุปไม่ได้
คำว่าเพ้อเจ้อ ขอให้ดูกันที่จิต ง่ายๆ เลยนะ
จิตมีความฟุ้งซ่านชนิดที่มันเลื่อนลอย แตกซ่าน จับไม่ติดเลยหรือเปล่านะ ดูง่ายๆ ตรงนี้ก่อน
ถ้าพูดอะไรแล้วมีความรู้สึกว่า ใจมันเพ้อเจ้อ มันเลื่อนลอย มันฟุ้งซ่านจับไม่ติดเลย
อันนั้นแหละเข้าขั้นเพ้อเจ้อแล้ว พูดไปนี่มันวัดได้เลย วัดกันที่จิต
ทีนี้มาดูกันว่าพูดแบบไหนที่ทำให้จิตมันเลื่อนเปื้อนได้ขนาดนั้น
ทำให้จิตนี่มันจับไม่ติด ทำให้จิตมันมีความผิดปกติ ขุ่นมัว
แล้วก็เหมือนกับตกอยู่ในห้วงของความฝัน
ก็เป็นการพูดในแบบที่ไม่ค่อยธรรมดาเท่าไหร่
ปกติเราพูดเล่น พูดเพื่อที่จะเชื่อมมิตรภาพ
พูดแบบที่จะทำให้หัวเราะหัวใคร่กันนะ แม้แต่วงการพระก็มี
ในสมัยพุทธกาล พระพุทธเจ้าท่านตรัสว่าเพื่อที่จะรักษาศีลให้บริสุทธิ์ บริสุทธิ์ถึงที่สุด
แม้แต่พูดเล่นก็ไม่ควรพูด นี่ท่านว่าอย่างนี้นะ
แต่ในทางปฏิบัติแล้ว ท่านอนุโลมว่าถ้าพูด เหมือนกับพูดคำเท็จ
เพื่อที่จะหัวเราะสนุกกันเฉยๆ คือรู้ๆ กันว่าไม่ใช่เจตนาจะบิดเบือนความจริง หรือว่าโกหกมดเท็จอะไร
อันนั้นก็ไม่เป็นไรนะ มันมีรายละเอียดอยู่ในข้อวินัย
นี่แสดงให้เห็นว่าพอพูดเล่น พูดเล่นพูดหัว พูดคำไม่จริง
ยังไม่ใช่มุสาเสียทันที ยังไม่ใช่เพ้อเจ้อเสียทันที
ต้องดูด้วยว่าเจตนาเป็นไปเพื่อที่จะบิดเบือนความจริง
ต้องการให้คนอื่นเข้าใจไปแบบนั้นจริงๆ
หรือว่าเป็นเพียงการพูดเพื่อที่จะหัวเราะเล่นสนุกกัน
การที่เราพูดเล่นกับเพื่อนแล้วใจยังมีสติอยู่ได้
แล้วใจยังมีความรู้สึกว่าตัวเองรู้ตัวว่ากำลังพูดอะไรออกไป กำลังทำอะไรลงไป
อย่างนี้ยังไม่เข้าขั้นเพ้อเจ้อ
แต่พวกที่เพ้อเจ้อถึงขั้นที่ผิดศีลนะ คือเพ้อเจ้อประมาณว่า
เดี๋ยวพรุ่งนี้โลกจะแตก เดี๋ยวเขื่อนจะมีน้ำทะลักอะไรออกมาแบบ…
คือพูดไม่ได้มีมูลความจริง แล้วตัวเองก็รู้ว่านั่นไม่ใช่เรื่องที่จะเกิดขึ้นจริงๆ ด้วย
ตัวเองไม่มีพื้นฐานข้อมูลอะไรทั้งสิ้น แต่ตั้งใจกุข่าวให้ชาวบ้านเชื่อตามนั้น
อันนี้เรียกเพ้อเจ้อแล้ว เพ้อเจ้อเต็มขั้นเลย เพ้อเจ้อในแบบที่ว่าเหมือนกับเด็กเลี้ยงแกะ
ไม่ได้มีเจตนาร้ายอะไรหรอก แต่เอาสนุกนะ เอาความตื่นตูมของชาวบ้าน
เอาความมีจิตวิตกเกิดอาการนอนไม่หลับ กินไม่ได้ขึ้นมานี่ จะชอบ จะสนุก
คิดง่ายๆ แล้วกัน แบบเด็กเลี้ยงแกะ ไม่ใช่โกหกอย่างเดียวแต่ยังมีอาการเลื่อนเปื้อน
มีอาการที่ทำให้จิตใจของตัวเองมันมีอาการสนุก
แบบ สนุกยังไงล่ะ คือเป็นความเมามัน เป็นเหมือนกับอาการช้างตกมัน แบบนั้นน่ะ
ถ้าหากว่าสำรวจตัวเองแล้วว่าจิตใจหลังการพูดมีความฟุ้งซ่านจัด
ให้สันนิษฐานว่า นั่นน่ะ น่าจะเป็นการเพ้อเจ้อนะครับ