การวิเคราะห์หุ้นผ่านปัจจัยพื้นฐานเป็นทั้งวิทยาศาสตร์ และเป็นทั้งศิลปะ แต่ดูเหมือนว่าแบบหลังจะมีส่วนสำคัญมากกว่า
ทั้งนี้ไม่ได้หมายความว่าการประเมินปัจจัยพื้นฐานผ่านแนวคิดแบบวิทยาศาสตร์ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของตัวเลข คณิตศาสตร์หรือสถิติ จะใช้การไม่ได้ซะทีเดียว เพราะอย่างน้อยตัวเลขที่ออกมาเป็น "ของจริง" ที่บริษัททำได้ ทำไม่ได้ หรือมีแนวโน้มที่จะฟื้นตัว

แล้วถ้าแบบนั้น ทำไมการอ่านบทวิเคราะห์ถึงใช้การไม่ได้ และทำให้นักลงทุนมีโอกาสที่จะเสียหายมากกว่าที่จะได้กำไรจากตลาดหุ้น เกิดจากเหตุผล 3 ประการด้วยกัน
1. ข้อมูลของนักวิเคราะห์ได้มา ไม่ถูกต้อง
2. เมื่อข้อมูลไม่ถูกต้อง สมมุติฐานที่ต้ังไว้ก็อาจจะผิดพลาดได้
3. บริษัทมีการเคลื่อนไหวตลอดเวลา แต่บทวิเคราะห์ไม่ได้แก้ไขข้อมูลตามไปด้วย

ปัญหาข้อแรก นักวิเคราะห์ติดตามหลายบริษัท หลากหลายหุ้น หลากหลายอุตสาหกรรม ไม่ได้มีความชำนาญในอุตสาหกรรมไหนเป็นพิเศษ ทำให้การวิเคราะห์ "เชิงลึก" อาจจะถูกมองข้ามไปได้ เมื่อเราไม่ได้ชำนาญการวิเคราะห์ก็อาจจะคลาดเคลื่อน และนั้นเป็นที่มาที่ว่าข้อมูลของนักวิเคราะห์ได้ไม่ ไม่ถูกต้องน้ันเอง

ปัญหาข้อที่สอง ถ้าข้อมูลไม่ถูกต้อง การตีความสำหรับการเติบโตที่มองไว้ก็อาจจะผิดพลาดได้ ตัวอย่างเช่น หุ้น Amazon ที่เมื่อก่อนทำร้านขายหนังสือออนไลน์ ที่ไม่ได้มีความโดดเด่นหรือน่าสนใจอะไรมากนัก นักวิเคราะห์ส่วนใหญ่มองว่า "ธรรมดา" และนักลงทุนทั่วไปก็มองว่าไม่ได้โดดเด่นอะไร การประเมินมูลค่าหุ้นผ่านบทวิเคราะห์ก็ไม่ได้ให้คุณค่าอะไรมาก แต่หลังจากที่ Amazon เปลี่ยนมาเป็น E-Commerce ราคาหุ้นก็กระโดดขึ้นมาหลายเท่าแล้ว การประเมินมูลค่าต่างๆก็เปลี่ยนไปหมด ข้อมูลเชิงบวกก็ถูกสะท้อนลงไปในราคาหุ้นเรียบร้อยแล้ว
... หรือแม้แต่การตั้งสมุมติฐานก็อาจจะผิดพลาดได้เหมือนกัน เช่น หุ้นตัวหนึ่งเทรดกันที่ค่า P/E 40 เท่า ด้วยอัตราการเติบโตของรายได้อยู่ราวๆ 25% ต่อปี ทั้งนักวิเคราะห์และนักลงทุนเองต่างก็มองบวกว่าราคาเหมาะสมของหุ้นตัวนี้ คือ P/E ที่ 40 เท่า แต่เรื่องของธุรกิจไม่ได้เป็นเส้นตรงบางไตรมาสรายได้อาจจะสะดุดลงบ้าน นั้นเท่ากับว่าความคาดหวังไม่เป็นไปตามนั้น ราคาหุ้นก็จำต้องถูกเทขายลงมา

การเปลี่ยนแปลงดังกล่าวไม่ใช่ความผิดของตลาด ไม่ใช่ความผิดของนักวิเคราะห์ เพราะหน้าที่ของนักวิเคราะห์ คือ ติดตามตัวหุ้น ไม่ใช่การติดตามบริษัท และถ้าจะมีคนเสียหายจากการอ่านบทวิเคราะห์นั้น บุคคลที่เราต้องโทษมากที่สุด คือ ตัวเราเอง ที่อาจจะใช้บทวิเคราะห์ไม่ถูกต้อง ศึกษาไม่ดีพอ

แล้วถ้าแบบนั้น เราก็ไม่ควรอ่านบทวิเคราะห์ตั้งแต่แรก ?
นี้ก็อาจจะเป็นความคิดที่ผิด เพราะบทวิเคราะห์เหมือนเข็มทิศการลงทุน ในบทวิเคราะห์มักจะมีข้อมูลดีๆซ่อนอยู่ที่เราเองอาจจะไม่รู้
ก่อนการอ่านบทวิเคราะห์ ให้เราคิดไว้อยู่เสมอว่า ...

1. อย่าดูแต่ราคาเป้าหมาย และคำแนะนำ ซื้อ/ถือ/ขาย เพราะทำให้เราผิดพลาดได้

2. ดูสมมุติฐานที่นักวิเคราะห์ให้ไว้ ดูว่านักวิเคราะห์กำลังวิเคราะห์ประเด็นอะไร มองอย่างไร ค่า P/E ที่เหมาะสมสอดคล้องกับความคิดของเราไหม

3. พยายามอ่านบทวิเคราะห์หลายสำนัก ... โชคดีที่หุ้นไทยค่อนข้างเปิดกว้าง เราสามารถดาวโหลดบทวิเคราะห์มาอ่านได้แบบฟรีๆผ่านเว็บไซด์ www.settrade.com หรือแม้แต่เว็บไซด์ของโบรคเกอร์นั้นๆได้เลย

บทวิเคราะห์หลักทรัพย์ถ้าใช้ให้เป็น นักลงทุนจะเจอข้อมูลดีๆมากมายที่อยู่ในนั้น
แต่ถ้าใช้ผิดวิธีจะสร้างความเสียหายให้กับพอร์ตการลงทุนของเรา ครับ