"Gross Margin คือ อัตรากำไรขั้่นต้น"

Gross Margin คือศัพท์ทางงบการเงินที่นักลงทุนน่าจะรู้จักเป็นอย่างดีนั้นคืออัตรากำไรขั้นต้น ยอดขาย - ต้นทุนขาย = กำไรขั้นต้น
ถ้าเราเอากำไรขั้นต้นมาเทียบสัดส่วนต่อ 100 จะอยู่ที่เท่าไร เขาเรียกว่ากำไรขั้นต้น หรือเราอาจจะตีความหมายง่ายๆว่า ถ้าเราขายของ 100 บาท เมื่อหักต้นทุนของสินค้าแล้วจะเหลือกำไรกี่บาท

ประเด็นนี้สำคัญมากเพราะมันจะบอกเราว่า กำไรในการขายสินค้า "ครั้งแรก" ของเราเป็นอย่างไร ดีหรือไม่ กำไรสูงไหม ก่อนที่จะนำไปหักรายจ่ายอื่นๆ ภาษี รวมถึงค่าเสื่อม สุดท้ายก่อนจะมาเป็นกำไรสุทธิและจ่ายปันผลให้กับผู้ถือหุ้น
 ... แน่นอนว่า Gross Margin ยิ่งมากยิ่งดี แสดงว่าเราขายสินค้าได้ราคาดี ในขณะที่ต้นทุนถูก

การที่ Gross Margin ของบริษัทออกมาดี บ่งบอกได้หลายอย่าง เช่น คู่แข่งน้อย สินค้าหรือบริการนั้นต้องใช้ความสามารถพิเศษ มีผลิตภัณฑ์ที่แข็งแกร่ง หรือบางบริษัทก็ขายสินค้าทั่วไป แต่มี Economy of Scale คือสั่งของได้ครั้งละเยอะๆทำให้ประหยัดต้นทุนได้มาก

รวมถึงบริษัทที่เป็นสินค้าโภคภัณฑ์ เช่น สินค้าเกษตร หรือบริษัทปิโตรเคมีที่ราคาวัตถุดิบตกต่ำ ในขณะที่ผลิตภัณฑ์ปลายน้ำราคาสูง ก็ส่งผลให้ Groos Margin ดีได้ด้วยเหมือนกัน

แต่รู้หรือไม่คำว่า "กำไรดี" นั้นเป็นการเชิญชวนคู่แข่งหน้าใหม่ให้เข้ามาแย่งส่วนแบ่งทางการตลาด ยิ่งอัตรากำไรขั้นต้นดีมากเท่าไร ยิ่งเป็นแรงจูงใจมากเท่านั้น เมื่อคู่แข่งเข้ามาง่าย ก็มีต้องมีการทำสงครามราคา เมื่อแข่งขันทางด้านราคาก็จะยิ่งทำให้ Gross Margin ตกต่ำลงเรื่อยๆ

เช่นครั้งหนึ่งธุรกิจขายเครื่องดื่ม เคยมีอัตรากำไรขั้นต้นสูงถึงระดับ 25% แต่ด้วยต้องการแย่งส่วนแบ่งการตลาด และมีบริษัทน้ำเข้าเครื่องดื่มจากต่างประเทศมาทำตลาดมากขึ้น ทำให้อัตรากำไรขั้นต้นลดลงมาเหลือเพียง 14-15%

ในอดีตธุรกิจนำเข้าถ่านหินเคยมีอัตรากำไรขั้นต้นระดับ 30% ทำให้หลายบริษัทเข้ามาทำธุรกิจนำเข้าถ่านหินกันเยอะมาก แม้แต่บริษัทที่ไม่ได้มีเงินลงทุนสูงก็หันมานำเข้าถ่านหิน สุดท้ายสถานการณ์ถ่านหินก็เลวร้ายและตกต่ำมาจนถึงปัจจุบัน หลายบริษัทต้องปิดตัวไป หรือหันไปทำธุรกิจอย่างอื่น

ตัวอย่างที่เด่นชัดที่สุด คือ โรงกลั่นน้ำมันและปิโตรเคมี ถึงแม้ว่าธุรกิจสายนี้จะต้องมีความชำนาญและใช้เงินลงทุนสูงมากก็ตาม แต่เป็นตัวบริษัทเองมีการลงทุนเพิ่มขยายโรงกลั่น เพิ่มกำลังการผลิตในขณะที่ Spread ปิโตรเคมีราคาสูง ทำให้อัตรากำไรขั้นต้นสูง ถ้ายิ่งผลิตมาก ต้นทุนจะยิ่งถูกลงโดยลืมนึกไปว่าสินค้าแบบนี้เป็นโภคภัณฑ์ มีขึ้นมีลงตามตลาดโลก เมื่อสร้างเสร็จ พร้อมผลิต  Spread ก็ตกต่ำลงพอดี

ธุรกิจที่มีความพิเศษอีกอย่าง คือ สำรวจและผลิตน้ำมัน ธุรกิจสายนี้มีความเฉพาะอย่างหนึ่ง คือ มีอัตรากำไรขั้นต้นสูงมากระดับ 90% แต่เนื่องจากน้ำมันเป็นทรัพยากรของประเทศ เป็นสมบัติชาติ ถ้าใครจะทำธุรกิจผลิตหรือขุดเจาะจะต้องมีใบอนุญาตถึงจะทำธุรกินี้ได้ ดังนั้นต่อให้ใครสนใจมากแค่ไหนก็ไม่สามารถเข้ามาทำได้ง่ายๆ

การพิจารณาถึง Gross margin นอกจากจะเป็นเรื่องของงบการเงินแล้ว ยังเป็นการวิเคราะห์ปัจจัยเชิงคุณภาพอีกด้วย

ดังนั้น เราต้องถามตัวเองว่า
- บริษัทขายสินค้าอะไร หรือบริการอะไรที่มีความพิเศษหรือไม่
- บริษัทมีคุณภาพหรือไม่ ดูจาก Gross margin
- เราสามารถนำ Gross margin ไปเปรียบเทียบกับคู่แข่งที่อยู่ในอุสาหกรรมเดียวกันได้
- บางครั้ง Gross margin  ที่ต่ำก็บ่งบอกว่าธุรกิจมีการแข่งขันราคาที่รุนแรง (Price War)

ถ้าเราเข้าใจในเรื่อง Gross margin จะช่วยทำให้เรามองเห็นราคาหุ้นที่เหมาะสมและกลยุทธ์การลงทุนของเราได้ ครับ ....